Kistler

YUMURTALIK KİSTLERİ

Yumurtalık (over) Nedir? Yumurtlama (ovulasyon) Nedir?

Yumurtalıklar, leğen kemiği boşluğunda bulunan (pelvis) ana rahmine (uterus) tüpler (tuba) vasıtasıyla bağlanan kadın üreme organıdır. Sağlıklı kadınlarda her ayın belirli dönemlerinde yumurtalıklardan ''yumurta'' atılması olur.Bu olaya ovulasyon (yumurtlama) denir. Kadında ovulasyon genellikle adet dönemlerinin ortasına rastlayan 11-16. günler arasında olur. Eğer  bu yumurtalar spermle karşılaşır ve döllenme olursa gebelik meydana gelir. Spermle karşılaşmaz ise bazı hormonların etkisiyle adet dediğimiz menstrüasyon kanamasıyla vücuttan dışarı atılır.

Yumurtalık kistleri sık rastlanan bir durumdur. Yumurtalık kistleri ağrı veya karında dolgunluk hissine ya da şişkinliğe neden olabildiği gibi bazen hiçbir şikayet görülmez ve muayene esnasında tesadüfen saptanır. Bu kistlerin çoğu fonksiyoneldir  veya benign (iyi huylu) kitlelerdir. Nadiren yumurtalık kisti malign karakter gösterir (kötü huylu).

Yumurtalık kistleri hangi şikayetlere yol açar?

Yumurtalık kisti olan çoğu kadında hiçbir şikayet yoktur. Çoğu rutin  jinekolojik muayene sırasında ultrason ile  veya başka nedenlerle çekilen batın görüntüleme yöntemlerinde tesadüfen saptanır. Şikayet olarak ise en sık:

• Pelvik ağrı: Kistin olduğu tarafta, künt veya keskin, aralıklı veya bazı aktiviteler sırasında olabilir.

• Cisel ilşki esnasında ağrı

•  Şişkinlik

• Adet düzensizlikleri

• Dolgunluk hissi

• Sık idrara çıkma

• Bazı aktivitelerle artan ağrı: İlişki sırasında, barsak hareketleri ile

• Memede ağrı

• Mesaneye bası hissi, sık idrara çıkma

• Kabızlık

Yumurtalık kistlerini 2 ana gruba ayırırız:

1-Fonksiyonel yumurtalık kistleri

• En sık görülen yumurtalık kistleridir.Sıklıkla iyi huylu  ve kendiliğinden geçen kistlerdir. Yumurtlamaya hazırlanan yumurta, ‘folikül’ adı verilen bir kesenin içindedir. Bazen folikül gelişir ama içindeki yumurtayı salmaz, yani yumurtlama olmaz. Bunun yerine büyüyerek kiste dönüşür. Buna ‘folikül kisti’ denir.

• Yumurtlama sonrası gebelik olursa, o yumurtanın salındığı folikül aylarca kist olarak o yumurtada kalabilir. Buna da ‘korpus luteum kisti’ adı verilir.

2-Patolojik yumurtalık kistleri

 Bu grubun da çoğu benigndir.

• Dermoid kistler: Teratom’ adı da verilen bu yumurtalık kistleri 20-30’lu yaşlarda genç kadınlarda sık görülen iyi huylu kistlerdir.En dikkat çeken ilginç yanı  diş, saç, kıl veya yağ dokusu gibi  değişik dokuları içerebilmeleridir.  Dermoid kistler doğuştan olabilir ve üreme çağında büyüyebilir.Pelvik ağrı, karın şişliği, gerginlik, torsiyon, enfeksiyon ve nadirde olsa kanser geliştirme(%1,4-2 ) potansiyeli vardır. Dermoid kistlerin patlama riski septik bir tablo oluşturabileceğinden boyutuna bağlı olarak operasyonla çıkartılmaları gerekebilir.

• Kistadenom: Bu kistler yumurtalık dış yüzeyi kaynaklı olup çok büyük boyutlara kadar büyüyebilir. Sıklıkla benign karekterde kistlerdir.

• Kanser: Yumurtalık kistlerinde kötü huylu kanser olma oranı %1’dir. Sıklıkla menopoz dönemindeki kadınlarda veya aile öyküsünde yumurtalık kanseri olanlarda görülür.Yumurtalık hücrelerinin kontrolsüz çoğalmasıyla oluşan tümörlerdir.Yumurtalık kanserinin tanısının geç konulmasının ve tedavisine geç başlanılmasındaki en önemli sebep, hastalığın başladığı dönemde önemli bir şikayete neden olmamasıdır,ayrıca kadınların rutin muayenelerini yaptırmamalarıdır.. Başlangıçta genellikle hiçbir belirti olmazken, hastalığın ilerleyen aşamalarında iştah kaybı va aşırı kilo kaybı, karın ağrısı, karında şişlik ve buna bağlı nefes darlığı görülebilir. Hastalık erken teşhis edildiği takdirde hayatta kalma oranı yüksektir.

• Polikistik over sendromu (PCOS): Her 10 kadından birinde görülebilen Polikistik Over Sendromu (PKOS), genetik kökenli olduğu düşünülen önemli bir yumurtlama problemidir.

Sağlıklı bir kadın vücudunda iki yumurtalık, bir adet döneminde döllenmeye müsait bir olgun yumurta geliştirirken Polikistik Over Sendromlu hastalarının çoğunda döllenme yeteneği kazanamayan yumurtalıklar ultrasonda içerisinde yumurta bulunan birçok kesecik yani birçok kist şeklinde görülür.

• Endometrioma(Çikolata kisti): Rahim içini döşeyen dokunun (endometriyum) rahim dışında büyümesine ‘endometriozis’ denir. Yumurtalıkda yer alan endometriotik odak, zamanla kanaya kanaya ‘Çikolata kisti (endometrioma)’ haline dönüşür..Bu kistlerin yumurtalık kanserine dönüşme riskleri %1’in altındadır.Çevre dokulara yapışarak şiddetli adet sancısı ve cinsel ilişki sırasında ağrı yapabilirler.Gebe kalamamayla (infertilite-kısırlık) birlikte giden bir hastalıktır.

• Hemorajik (Kanamalı) Kist: Hemorajik kist, çoğunlukla yumurtlama döneminde oluşur ve herhangi bir müdahale gerekmeksizin kendiliğinden iyileşir. Sıklıkla sorulan hemorajik kist ne demek sorusu kısaca, mevcut kistin içe doğru kanaması olarak yanıtlanır. Bu kistler, doğal yollardan gebelik sağlayamayan ve bu yüzden yumurtalık tedavisi gören kişilerde yaygın olarak görülür. Ayrıca kan sulandırıcı türde ilaç kullanımı da hemorajik kiste sebep olabilir.

Yumurtalık Kistleri Nasıl Teşhis Edilir?

Yumurtalık kistleri sıklıkla rutin bir muayene esnasında karından (abdominal) yada vajinal yolla yapılan ultrasonografi ile saptanır.

Jinekolojik muayene ve ultrasonografi ile bu kistlerin iyi veya kötü huylu oldukları anlaşılabileceği gibi ,bazen muayene ve ultrasonografiye ek olarak Manyetik Rezonans (MR) görüntüleme gerekebilir ve kan tahlili ile bazı tümör belirteçlerine bakılabilir.

Yumurtalık kistleri nasıl tedavi edilir?

Genelde akla ilk olarak cerrahi işlemi getirse de kistlerin tedavisi her zaman operasyon gerektirmez. Hatta genellikle basit ilaç tedavileri ile ya da kendiliğinden kaybolurlar.Yumurtalık kisti tanı ve tedavisi için ÖZEL YALOVA HASTANESİNE  başvurabilir ve Op. Dr. Gülcan Akalan’dan  randevu alabilirsiniz.

Yumurtalık kistlerinde tedavi ihtiyacı şu kriterlere göre belirlenir:

-Kistin büyüklüğü ve ultrason görünümü

-Şikayete neden olup olmadığı

-Menopozda olup olmadığınız

1-Takip: Çoğu yumurtalık kisti birkaç ayda kendiliğinden geriler. Belli aralıklarla ultrason ile kist takibe alınır. Kist aynı kalabilir, gerileyebilir ve hatta kaybolabilir.

Yumurtalık kanseri riski yaşın ilerlemesiyle birlikte ve özellikle menopozda artmaktadır. Buna rağmen ultrasonografide ince duvarlı, 5 cm ‘den küçük ve Ca-125 düzeylerinin normal olduğu hastalarda  kistler takip edilebilir.

2-İlaçla Tedavi: Doğum kontrol hapları

3-Cerrahi:  Cerrahi gerekebilecek durumlar şunlardır:

-Menopozda yumurtalık kist

-Gerilemeyen kistler ve  büyüyen kistler

-Ultrasonda anormal bulguların olması

-Kistin ağrıya neden olması

Yapılacak ameliyatın şekli (açık veya kapalı (Laparoskopi) )kistin boyutuna, yaşınıza, çocuk sahibi olma isteğinize, ailede meme veya yumurtalık kanseri öykünüze göre belirlenir.

Yumurtalık kistleri gebe kalmayı zorlaştırır mı?

Genellikle yumurtalık kistleri gebe kalmayı engellemez ancak özellikle iki durum kadının doğurganlığını olumsuz yönde etkiler:

• Endometriozis

• Polikistik over sendromu (PCOS)

ERKEN TANI VE TEDAVİ İÇİN RUTİN KONTRELLERİNİZİ İHMAL ETMEYİNİZ!!

ENDOMETRİOZİS VE ENDOMETRİOMA(ÇİKOLATAKİSTLERİ)        

Üreme çağında her 10 kadından 1’inde görülen, rahim içini döşeyen (endometrium) tabakanın rahim dışı organlarda  özellikle yumurtalıklarda yerleşmesiyle oluşur.Bu hücrelerin yumurtalığı tutması durumunda gelişen kistlere endometrioma veya çikolata kisti denilmektedir. Endometriozis en sık %65-70 oranında yumurtalıklarda (overlerde) görülür. Bunun dışında endometriozisin en sık yerleştiği dokular şunlardır: Fallop tüpleri, barsak ve rahimin çevresindeki karın zarı dokusudur.Kadındaki üreme hormonlarına karşı, aynı rahim iç dokusunun verdiği yanıtı verir. Her adet dönemi geldiğinde, kistin içinde kanama meydana gelir. Bu kanama içerde birikerek, zaman içinde koyu kıvamda ve kahverengi bir sıvı halini alır. Bu sıvının erimiş çikolatayı andırması yüzünden, bu kistlere çikolata kisti diye adlandırılır.

Endometriozisi olan bazı kadınların hiç şikayeti olmazken, bazılarında ileri derecede ağrı ve gebe kalamama gibi sorunlar görülebilir. Endometriozis için birçok tedavi seçeneği vardır. Endometriozis tedavisi, hastanın özelliklerine göre kişiselleştirilmelidir.

Endometriozisin (Çikolata Kistinin) Nedenleri

Endometriozisin hastalığının nedeni kesin olarak bilinmemektedir,ancak  oluşma nedenleri arasında en fazla genetik nedenlerin yer aldığı düşünülmektedir. Bunun dışında  birçok teori endometriozis oluşumu için öne sürülmüştür:

•Her ay gerçekleşen yönü dışarı olan adet kan akımının, geriye doğru tüplerden geçerek karın içine yerleşmesi

•Adet kanamasıyla birlikte vücuttan atılan dokunun bağışıklık sisteminde görülen sorunlar nedeniyle yok edilememesi

•Endometrial dokunun diğer organlara lenf ve kan akımı sonucu yayılması şeklindedir.

Bu teorilerin hiçbiri tek başına endometriozisi açıklamaya yetmez. Muhtemelen birkaç faktör birarada etkilidir.

Endometriozis nasıl belirti verir?

En sık belirtisi; uzun süredir olan karın-kasık ağrısıdır.

• Bu ağrı özellikle adet dönemi öncesi ve adet sırasında belirginleşir. Ayrıca ağrı cinsel ilişki sırasında da artar.

• Eğer bağırsak tutulumu varsa bağırsak hareketleri ile, idrar torbası tutulumu varsa; idrar yaparken ciddi ağrı olur.

• Hatta bazı hastalarda; kanlı dışkılama, kanlı idrar yapma bile olabilir.

• Bazı hastalarda; adet düzensizliği, aşırı adet kanamaları yapabilir.

• Batın içi yapışıklıklar

• Gebe kalmakta zorluk

Ancak hastaların çoğunda endometriozis sinsi seyreder ve hiçbir belirti vermezler.

Endometriozis tanısı nasıl koyulur?

Detaylı bir fizik/pelvik muayene yapılır şüpheli olgularda görüntüleme yöntemleri (usg -MR )sıklıkla tercih edilir. Ancak, bir kişide endometriozis varlığını kesin tanısı cerrahi bir prosedür olan Laparoskopi ile ameliyat sırasında alınan biyopsinin patolojik incelemesi ile konur.

Endometriozis nasıl tedavi edilir?

Tedavi;hastanın şikayetlerine, hastalığın şiddeti ve evresine, çocuk beklentisi olup olmadığına göre değişir.Tedavide belirleyici en önemli iki  faktör ağrı ve gebe kalamama durumudur. Endometriozis tedavisinde medikal tedavi (ilaç kullanımı) ve cerrahi tedavi olmak üzere 2 temel yaklaşım vardır. (medikal veya cerrahi tedavi)

Medikal Tedavi:

•Çocuğu olmayanlarda,

•Özellikle ağrısı ön planda olanlarda

•Yumurtalık rezervi çok düşük olanlarda

•Çift taraflı çikolata kisti olanlarda

•Daha önceden tekrarlayan operasyon geçirmiş hastalarda ağrı kesiciler, hormonal baskılayıcı ajanlar (doğum kontrol hapları, progestojen ajanlar, GnRH agonistleri)gibi medikal ajanlar  sıklıkla tercih edilir.  Bu ilaçlarla hastalıktan tamamen kurtulmak mümkün değildir ancak hastalığın ilerlemesini yavaşlatırlar.

Ameliyat Önerilen Hastalar(Cerrahi Tedavi):

•Tedaviye dirençli çok şiddetli ağrı ve ilaç tedavisine yanıt alınamaması

•Gebe kalamama

•Malignite şüphesi varsa(kötü huylu tümör)

Cerrahi yöntemlerle yapışıklıklar düzeltilir ve anatomik restorasyon yapılır.

Endometriozis ameliyatlarında hemen hemen daima laparoskopi (kapalı cerrahi) tercih edilmelidir.

Ameliyatı takip eden birkaç ay içerisinde hastaların %80-90’ında ağrı şikayetlerinde gerileme olacaktır.

Ameliyat sonrası ağrıların ilerde tekrarlaması(%40-80 hastada ameliyattan sonraki 2 sene içinde) mümkündür. Hastalık ilk ameliyat sırasında ne kadar şiddetli ise; ağrıların geri gelme olasalığı da o kadar  yüksektir.